Каштоуныя камяни

Ндаўна чалавека пачалі цікавіць каштоўныя камяні. Яго прываблівала іх прыгажосць, дасканалая форма крышталю, бляск і афарбоўка. Іх знаходзілі на ўзбярэжжы Балтыйскага мора, а затым па адным з гандлёвых шляхоў праз тэрыторыю сучаснай Беларусі і Украіны перапраўлялі ў Еўропу. У стара-жытнасці ў некаторых дзяржавах янтарныя пласцінкі служылі эквівалентам залатых і сярэбраных манет. Яшчэ ў першым ста-годдзі да нашай эры на тэрыторыі сучаснай Беларусі, на Палессі, старажытныя славянскія плямёны карысталіся ўпрыгожання-мі, зробленымі з каштоўных камянёў. Таму зусім зразумела, што назвы каштоўных камянёў маюць доўгую і даволі цікавую гісторыю.

Назвы каштоўных камянёў у беларускай мове захаваліся ад старажытнасці. Часцей за ўсё яны з'яўляюцца вытворнымі ад канкрэтных геаграфічных назваў ці ад слоў, якія адлюстроўва-лі ўяўленні тагачаснага насельніцтва аб прыметах і ўласцівас-цях мінералаў. У назвах каштоўных камянёў, як у люстэрку, знайшлі адбітак кантакты нашых продкаў з прадстаўнікамі ін-шых народаў.

Нашы камяни

Як толькі не называюць у свеце нашу родную Беларусь! Яна і краіна лясоў і балот, яна і краіна старажытных замкаў і пала-цаў, яна і краіна бульбы, ільну-даўгунцу, васількоў.

Аднак Беларусь — гэта яшчэ і краіна валуноў.

Колькі іх, розных па форме і па памеры, параскідана па на-шай зямлі! Ля рэчак і ў лясах, на сенажацях і хлебных палях, ісаля дарог і на вуліцах вёсак. Адны з іх — маленькія камень-чыкі, а другія — вялізныя валуны ў сотні тон.

Спрадвеку беларус жыў побач з валунамі, дружыў з імі, любаваўся імі, знаходзіў агульную мову. I ніколі не задумваўся, што яны не тутэйшыя, не мясцовыя.

Нашы валуны — іншаземцы. Апошні ледавік адарваў іх ад Скандынаўскіх гор і, разлучыўшы з радзімаю, прынёс нашу зямлю. I наша радзіма стала вечнай радзімай для іх.

Скандынаўскія вандроўнікі спрадвеку звыклыя нашаму бе-ларускаму воку. Без валуноў і сёння мы не ўяўляем сваіх края-відаў.