Крэуски замак

Між маляўнічых боханаў-пагоркаў Смаргоншчыны ціха дрэмлюць ссівелыя ад часу і ваеннага попелу руіны некалі магутнага Крэўскага замка. Гэта быў першы цалкам мураваны замак у Вялікім Княстве Літоўскім. Будавалі замак на балоцістым поплаве і насыпанай з пяску выдме². Таму нават пад глыбокія фундаменты падкладвалі своеасаблівыя падушкі з дробнага ка-мення і гліны, дубовых і яловых жэрдак і галін. Кажуць, што падобныя збудаванні, як магутныя гняздоўі арлінай славы, былі пад сілу толькі сапраўдным волатам. Пра волатаўскую сілу крэўскіх майстроў сведчаць і велізарныя валуны, якія на недасягальнай вышыні замураваны ў сценах замка. Ці не з той пары захавалася ў людскім асяроддзі выслоўе: «Каб ты на Крэўскі замак валуны цягаў».

За сваё доўгае жыццё замак зведаў славу і няслаўе, багац-це і заняпад, разбурэнне і аднаўленне, візіты знатных гасцей, дзяржаўных асоб і непамысныя злачынствы. Пра тое сведчыць і сама архітэктура манументальнага збудавання.

Музей валуноу

Беларусы з даўніх часоў пакланяліся камяням. Кланяліся, калі да сёмага поту стараліся выбраць іх з кожнага сялянска-га поля, а тыя, як жывародныя, усё вылузваліся і вылузвалі-ся з зямлі. Кланяліся, будуючы з іх крэпасці і замкі, палацы і цэрквы, стайні і свірны, брукуючы грукатлівыя гасцінцы.

3 далёкіх дахрысціянскіх часоў беларусы верылі ў цудадзейную сілу камянёў. Нашы даўнія продкі лічылі, што сімвалам бога Перуна, напрыклад, з'яўляецца каменная сякера. Ёю сівабароды грамавержац рассякае чорныя хмары і поіць зямлю да-брадзейным дожджыкам. Лічылася, што яна абараняе ад злых духаў, спрыяе ўрадлівасці і пладавітасці, ратуе ад хвароб.

3 асаблівай цнатлівасцю адносіліся беларусы да камянёў-про-шчаў, следавікоў з адбіткамі слядоў Хрыста, Багародзіцы, свя-тых угоднікаў. У дні свят да іх ладзілі хрэсныя ходы, богаслу-жэнні, ім прыносілі ахвяры, каля іх будавалі капліцы, цэрквы.

Музей валуноў знаходзіцца пад адкрытым небам ледзь не на галоўным праспекце сталіцы. Гэта ці не адзіны такі ў свеце музей.